İnzibati mərkəz :Salyan şəhəri (əhalisi 36438) Rayonun sahəsi : 1799 km2
Rayonun əhalisi : 121646
Nə ilə getmək olar ? Avtonəqliyyatla - Bakı – Salyan avtobusları; Qatarla - Bakı – Astara (6 saat)
Rayonun coğrafi vəziyyəti və relyefi
Ərazisi əsasən Kür Araz ovalığının Salyan və
cənub şərqi Şirvan düzündədi.Şərqdən kiçik sahədə Xəzər dənizi ilə
hüdudlanır . Tirə və təpəliklər Babazanlı , Xıdırlı , Bəndovan və s
.var. Ərazinin çox hissəsi okean səviyyəsindən 28 metrə qədər aşağıda
yerləşir. Neogen və Antropogen çöküntüləri yayılmışdır . Palçıq
vulkanları Qalmas, Xıdırlı, Babazanlı və s . var . Rayonun ərazisi neft
və qaz yataqları ilə zəngindir. Boz-qonur , boz –çəmən ,
çəmən–bataqlıq , şoran torpaqlar yayılmışdır.
Təbiəti
Bitki örtüyü yarım səhra və səhra
tiplidir.Ceyran,Qırmızıquyruq qumsiçanı, Kiçik Asiya
qumsiçanı,gürzə,Kürən vağ,Qaşqaldaq,Kiçik qarabatdaq,Qaraboyun
maygülü,Böyük ağ vağ, Harayçı qu quşu,Fısıldayan qu quşu,Ala
ördək,Yaşılbaş ördək,Göydilli, Anqut, Fitçi cürə, Bizquyruq,
Dalğıc,Marek,Ağ-quyruq dəniz qartalı,Qamışlıq belibağlısı,Ağquyruq
çökük burun,Cüllüt,Qaratirinqa, Çəmən və iri qamışçıl,Arıquşu,Adi
sar,İnperator qartalı,Bülbül,Çöl sarı,Tarla və Çöl bağlısı, Adi
muymul,Çöl muymulu,Bildirçin, Cek, Bəzgək,Kəklik, Dovdaq, Durna,
Torağayı, Sığırçın, Leylək, Qurqur, Suriya ağacdələni,Qaratoyuq və
s.Şirvan milli parkı,Kürsəngi və Kürovdağ dağlarında
mağaralar,Kür-sahili Tuqay meşələri,Kür və Aqquşa çayları,dünyanın ən
şor bulağı Şır-şır, Babaznlı dağındakı müalicə əhəmiyyətli İstisu .
Şır-şır
İsti su
İqlim
Yayı çox quraq keçən mülayim–isti
iqlimi var. Orta temperatur qişda 8,5 °C , yayda isə 33,5 °C -dir.
İllik yağıntı 250–400 mm.İlin ən soyuq günləri yanvarın axırlarında -1
°C, ən isti günləri isə sentyabırın əvvəlinə 42°C təsadüf edir.Salyanda
qədimdən sentyabırın isti günlərinə "qora bişirən", " ceyranı kölgəyə
qaçıran", "pambıq istisi" və bu kimi başqa adlar qoyulmuşdur.
Qısa tarixi
Salyan sözünün etimologiyası
haqqında müxtəlif mülahizələr var.1880-ci ildə Salyanda olmuş rus
tədqiqatçısı K.Sadovski Salyan sözünün fars dilindəki "sal”-il,yaxud
"salyane”- yəni illik bac mənasını verən sözdən yarandığını iddia
etmişdir. "Tam fars,ərəb rus lüğəti”nin müəllifi Yaqello, "Burhane
Qate” kitabının müəllifi Məhəmməd Hüseyn Təbrizi, "Lüğəti Naci ”nin
müəllifi Naci də K.Sadoski ilə eyni fikirdə olmuşlar. "Coğrafi adlar”
kitabının müəllifi Nəbi Nəbiyev isə Salyan sözünün mənasını "bərə
yeri”(salların sahilə yan aldığı yer) və ya sal tayfasının adı ilə
bağlayır.Sal tayfası Azərbaycanda yaşamış türkdilli tayfa adıdır. Dünya
şöhrətli türkoloq Murad Acı da Salyan sözünün sal tayfasının adı ilə
bağlı olduğunu iddia edir. Elmi tədqiqatlara əsasən demək olar ki, sal
tayfası bir zamanlar Volqaboyu sahillərdə yaşamışdır.Həmin ərazidəki
düzənliklərdən biri "Sal düzənliyi” adlanır.Bundan əlavə Rusiyanın
Rastov vilayətindən axan Don çayının qollarından biri Sal çayı adlanır
.Kalmıkiya və Rastov vilayətindəki Verxni Sal və Salsk şəhərləridə bu
tayfanın adından yaranmışdır. Bir fakta əsasən Bizans tarixçisi Menandr
558-ci il hadisələrindən bəhs edərək sal adlı hun tayfasının avar adlı
tayfa birləşməsi ilə Cənubi Rusiya çöllərində müharibələr apardığını
yazır. Sonradan salların müəyyən hissəsi Azərbaycana gəlib
məskunlaşmışdır. Dilçi alim K.Ramazanov bu coğrafi adın sal-bərə
sözündən ibarət olub "salın yan aldığı yer”lə bağlı yarandığını
deyir.O, sözünün sübutu üçün belə bayatını misal çəkir:
Əzizinəm sal yana
Dara zülfün sal yana.
Necəsən bir ah çəkim,
Kür quruya, sal yana.
Salyandan Ərdəbilə, Təbrizə, Dərbəndə və başqa
şəhərlərə balıq, kürü, Babazənən dağı yaxınlığından çıxarılan neft və
duz ixrac olunurdu.A.Bakıxanov göstərir ki,1295-1304-cü illərdə Sultan
Məhəmməd Qazan xan Arqun oğlu tərəfindən 1295-ci ildə Kür çayının
mənsəbində iki qolu arasında Mahmudabad şəhəri salınmışdır.1863-cü il
kameral siyahıya alınanda aydın olur ki, Salyan şəhərində 1292 ev,
10634 nəfər sakin olmuşdur.Çar Rusiyası zamanında 1868-ci ilin
fevralında Bakı quberniyası daxilində Cavad qəzası yaradılanda Salyan
bu qəzanın inzibati idarəçilik və mədəni mərkəzi oldu . 1881-ci ildə
şəhərin ümumi torpaq sahəsi 800 desyatin olmuşdur. XX əsrin
əvvəllərində Mirxalıq Abdullayev burada illik istehsal gücü 3-4 min tona
çatan 3 pambıq təmizləmə məntəqəsi tikdirmişdir . Bununla yanaşı
Salyanda istilik elektrik stansiyası, 4 ibtidai məktəb və kitabxana
fəaliyyət göstərmişdir. Bu vaxt şəhərdə bez istehsal edən 20 kiçik
toxucu müəssisə, 200 dükan, 5 ticarət bankı, 3 karvansara, gəmi
körpüsü, poçt stansiyası, karantin gömrükxana, 11 mədrəsə, yeraltı
hamam və xəstəxana fəaliyyət göstərmişdir. Bütün cənubi Rusiyada və
Qafqazda ilk dəfə olaraq 1864-ci ildə Salyanda metroloji stansiya
yaradılmışdır.
Xalq sənəti
Salyan
rayonu xalq sənətində xalçaçılıq, papaqçılıq, daş üzərində oyma,
zərgərlik, ağac üzərində oyma, dəmirçilikliklə məşhurdur.
Ölkə əhəmiyyətli arxeoloji abidələri
Birinci Babazanlı yaşayış yeri e.ə.birinci minillikdə
Marışlı yaşayış yeri XI-XV əsrlər
Marışlı nekropolu e.ə II minillik
Kürsəngi küp qəbirləri nekropolu e.ə II–e. III əsrlər,
Küsəngi küp qəbirləri nekropolu e.ə II –e. III əsrlər
Mahmuabad yaşayış yeri I-III əsrlər
Mahmudabad küp qəbirləri nekropolu I-II əsrlər
Noxudlu yaşayış yeri e.ə II minillik
Yerli əhəmiyyətli arxeoloji abidələr
Salyan yaşayış yeri orta əsrlər ,II
Babazanlı yaşayış yeri orta əsrlər , Qırxçıraq yaşayış yeri orta
əsrlər , Yuxarı Xalac yaşayış yeri orta əsrlər, Əndovan yaşayış yeri
orta əsrlər, Xurşud yaşayış yeri orta əsrlər, Xurşud nekropolu orta
əsrlər ,Arbatan yaşayış yeri orta əsrlər , Şorsulu nekropolu orta
əsrlər ,Bəydili yaşayış yeri orta əsrlər , Qarabağlı yaşayış yeri orta
əsrlər .
Salyanın gerbi
Gerbdə olan ölçü rəmzlərinin göstəriciləri
Ətrafında olan göy xətt – Salyan rayonunun 4 tərəfdən Kür çayı ilə əhatə olunmasına işarədir.
Sünbül – Taxılçılığın inkişafı
Pambıq – Pambıqçılığın inkişaf etməsinə göstəricidir.
Cayran – Salyan rayonunda Şirvan Milli qoruğunda qorunan ceyranlara işarədir.
SAAT
Block title
Giriş formu
Mini Profil
Qonaq
Mesajlar: Qruppa:Qonaqlar
Гость, Sizi görməyimizə şadıq. Sayta daxil olun və ya qeydiyatdan keçin!