Ovçu insaf eylə keçmə bu düzdən
O çöllər qızını ayırma bizdən
Qoyma ağrı keçə ürəyimizdən
Qoyma öz qanına boyana ceyran
Nə gözəl yaraşır Muğana ceyran!
Səməd Vurğun
Salyan rayonunda ərazisi 51529 hektar olan Şirvan
Milli Parkı, ərazisi 4208 hektar olan Şirvan Dövlət Təbiət Qoruğu və
ərazisi 530 hektar olan meşə zolaqları mövcuddur.
Şirvan Milli Parkı Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2003-cü
il 05 iyul tarixli 1298 nömrəli sərəncamı ilə Bakı şəhərinin
Qaradağ,Salyan və Netçala rayonlarının inzibati ərazilərinin 54373,5
hektarında yaradılmışdır.
Ölkəmizdə rayon ərazisində ilk dəfə yaradılmış Şirvan Milli
Parkında mühafizə olunan ceyran və quşların yaşamasında ərazinin
biomüxtəlifliyi, florası, həmçinin bitki örtüyü mühüm əhəmiyyət kəsb
edir. Şirvan Milli Parkında məməli heyvanlardan ceyran, safsar, çöl
pişiyi, çaqqal, canavar, tülki, dovşan və sair vardır. Bundan başqa
parkda həşarat yeyənlər dəstəsindən ağdöş və qulaqlı kirpilər,
quldenşdet qonur dişli vardır. Yarasalar dəstəsindən itiqulaq, bığlı,
cırtdan və külli şəbpərələri, kiçik və böyük nalburunlar, ikirəng
könlücə, dağ könlücəsi və sair vardır. Gəmiricilər dəstəsindən ictimai
çöl sicanı, qara və boz siçovullar, qırmızı qumm siçanı, kiçik və asiya
ərəbdovşanları vardır.
Dovşankimilərdən boz dovşan, yırtıcılardan canavar, çaqqal,
tülkü, gəlincik, safsar, porsuq, qamışlıq pişiyi və çöl pişiyi vardır.
Kürəkayaqlılardan xəzər suitisi, cütdırnaqlılardan çöl donuzu və ceyran
məməlilərin əsasını təşkil edir.
Parkda 4 növ suda-quruda yaşayan heyvanlara rast gəlinir. Bunlar
Suriya sarımsaqiyli qurbağa, yaşıl quru qurbağası, kiçik asiya
qurbağası və göl qurbağacıqları qorunub saxlanılmaqdadır. Parkda
həmçinin 17 növ qorunub saxlanılan sürünən heyvanlar vardır. Bunlardan 3
növ tısbağa, 6 növ kərtənkələ və 8 növ ilanlardır. Tısbağalardan
Aralıqdənizi və quru tısbağası, bataqlıq və ya çay tısbağası mövcuddur.
Kərtənkələrdən Xəzər dekkonu, koramal, cəld kərtənkələ, rəngbərəng
kərtənkələcik, zərif ilanbaş kərtənkələ. İlanlardan Kor ilan, adi
suilanı, suilanı, zeytuni təlxə, qırmızı təlxə, xaltalı eyrenis, kələz
ilan, cənubi və qafqaz gürzəsi vardır. Şirvan Milli Parkında 230
biomüxtəliflik növdə quş qeydə alınmışdır. Bu zənginlik Milli Parkın
miqrasiya yolunda yerləşməsi və ərazisində quşların yaşayışı üçün
biotopların müxtəlifliyi ilə əlaqədardır. Milli Parkda quşların yaşayış
biotopları yovşanlı-şoranlı, yovşanlı-efemerli,
müxtəlifotlu-dənli-efemerli və digər bitki formasiyaları ilə örtülü
olan yarımsəhralardan, sahəsi 4000 ha olan Böyük və kiçik çala
(Qızılqaz qaz-Flaminqo) göllərin açıq su sahələrindən, qamış və
qarğılıqlardan, açıq bataqlıq sahələrindən, Xəzər dənizinin sahil
sularından, sahilində ensiz zolaq şəklində uzanmış laqunadan və nəmli
qumsallıqlardan ibarətdir.
Böyük və Kiçik Çala (Qızılqaz-Flaminqo) gölləri XX əsrin 50-ci
illərində Milli Parkın ərazisindən keçən Salyan su toplayıcı kanalının
yaranması nəticəsində əmələ gəlmiş və su bataqlıq quşların yaşayışı
üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb etmişdir. Lakin 1990-cı illərin əvəllərindən
Salyan su toplayıcı (Yenikənd) kanalına suyun vurulmasının
dayandırılması ilə əlaqədar olaraq, göllərə su daxil olmaması, nəticədə
2000-ci ilədək onlar tamamilə qurumuşlar. 2002-ci ildə Dövlət
Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi tərəfindən göllərə suyun
vurulması bərpa edilmişdir. 2003-cü ilin yanvarında Böyük və Kiçik Çala
göllərində qızılqaz 2390, Xəzər dənizi sahil zolağında isə 4983 fərd
su-bataqlıq quşu qeydə alınmışdır.